Nowe obowiązki dotyczące audytów energetycznych w przedsiębiorstwach – co się zmienia?

Od 2026 r. obowiązek wykonywania audytów energetycznych obejmie znacznie więcej firm. Zmienia się kluczowe kryterium – decyduje już nie wielkość przedsiębiorstwa, lecz realne zużycie energii. Próg ustalono na 2778 MWh rocznie, a audyt trzeba będzie wykonywać co 4 lata. Dodatkowo wprowadzono wymóg planów działań efektywności energetycznej i – dla największych odbiorców – wdrożenie ISO 50001. Poniżej wyjaśniamy, kogo dotyczą nowe przepisy, jakie są terminy i jak praktycznie się przygotować.

Przeczytaj również: Audyty BHP: jak przebiegają i jak się do nich przygotować?

Najważniejsze zmiany w obowiązkach audytowych – co dokładnie wchodzi w życie?

Podstawą zmian jest Dyrektywa UE 2023/1791, która porządkuje zasady audytów energetycznych na poziomie całej Unii. Od teraz obowiązek audytu będzie wyznaczany na podstawie średniego zużycia energii z ostatnich 3 lat, a nie parametrów takich jak zatrudnienie czy obrót. To oznacza, że w obowiązku znajdą się także firmy średnie i mniejsze, jeśli przekroczą próg zużycia.

Przeczytaj również: Systemy monitoringu i alarmowe - zabezpiecz swój dom lub mieszkanie

Nowy próg to 2778 MWh rocznie – jeśli przedsiębiorstwo go przekroczy, musi wykonać audyt co 4 lata. Zakres audytu obejmuje wszystkie nośniki energii, w tym transport (paliwa, energia elektryczna, ciepło, chłód, para technologiczna). Audyt przeprowadzają wyłącznie certyfikowani audytorzy wpisani do rejestru UDT, co podnosi wiarygodność i porównywalność wyników.

Przeczytaj również: Przegląd standardów i regulacji dotyczących odwodnień przy torach kolejowych

Kogo dotyczy obowiązek i kiedy wchodzi w życie?

Obowiązek dotyczy każdej firmy w Polsce, której średnie zużycie energii (z 3 ostatnich lat) przekracza 2778 MWh/rok. W praktyce włącza to nie tylko duże przedsiębiorstwa, ale także część firm z segmentu MSP – w szczególności produkcję, logistykę, przetwórstwo, centra danych i obiekty z intensywną infrastrukturą HVAC.

Kluczowe daty: wykonanie pierwszego audytu do października 2026 r., a dla podmiotów o bardzo wysokim zużyciu – wdrożenie ISO 50001 do października 2027 r.. Dla MSP obowiązek realnie zaczyna działać od 2026 roku, co daje czas na przygotowanie danych, wybór audytora i zaplanowanie inwestycji.

Wyjątki: kto może zostać zwolniony z audytu?

Z obowiązku zwalnia wdrożony i utrzymywany system zarządzania środowiskowego lub podpisana umowa o poprawę efektywności (programy efektywnościowe). Zwolnienie nie oznacza braku działań – organizacja wciąż musi wykazać planowane i realizowane usprawnienia oraz monitorować efekty.

Firmy o zużyciu powyżej 85 TJ rocznie (ok. 23,6 GWh) muszą wdrożyć certyfikowany system ISO 50001. To nie tylko alternatywa dla audytów – to obowiązek systemowy z terminem do 2027 r., obejmujący politykę energetyczną, cele, wskaźniki EnPI, monitoring i ciągłe doskonalenie.

Zakres audytu: co trzeba zbadać i jak wygląda proces?

Audyt obejmuje pełne portfolio nośników energii oraz transport. Analiza powinna uwzględnić bilans energii, klasyfikację obszarów zużycia (budynki, procesy, media, sprężone powietrze, chłodnictwo, flota), identyfikację strat oraz katalog usprawnień wraz z rachunkiem opłacalności (SPBT, NPV/IRR, redukcja kWh i CO2).

Proces najczęściej realizuje się w czterech krokach: zbiór danych (faktury, BMS, licznikowanie), wizje lokalne i pomiary, model zużycia i identyfikacja projektów, a na końcu raport z priorytetyzacją. Raport musi być przygotowany przez audytora z rejestru UDT i zawierać mierzalne rekomendacje. W wielu przypadkach warto od razu przygotować plan działań efektywności energetycznej zgodny z wymogami sprawozdawczymi.

Nowe obowiązki raportowe i publikacja planów działań

Przedsiębiorstwa objęte obowiązkiem będą musiały opracować plany działań efektywności energetycznej i aktualizować je corocznie. Plan powinien pokazywać cele, wskaźniki, harmonogram i odpowiedzialności, a także postęp wdrożeń. Wymaga się także publikacji informacji na stronie internetowej firmy, co zwiększa przejrzystość i pozwala interesariuszom ocenić poziom zaawansowania działań.

Praktycznie oznacza to konieczność ustawicznego monitoringu zużycia energii (submetering, automatyczny odczyt liczników, raporty KPI) i raportowania efektów. Dobrze przygotowany system raportowy ułatwi także pozyskanie finansowania lub udział w programach wsparcia efektywności.

Terminy i zgodność: na co zwrócić uwagę, by zdążyć?

Najważniejsze kamienie milowe to: audyt do października 2026 r. oraz – dla największych odbiorców – ISO 50001 do października 2027 r.. Ponieważ audyt musi objąć pełne spektrum nośników i transport, nie odkładaj zbierania danych. Uporządkuj umowy dystrybucyjne, faktury, profile dobowo-godzinowe, przebiegi floty i dokumentację techniczną. W wielu firmach największym wyzwaniem jest kompletność danych, nie sama analiza.

Jeśli Twoja firma balansuje w okolicach progu 2778 MWh, policz średnią z ostatnich trzech lat i przygotuj scenariusze – co jeśli limit zostanie przekroczony w tym roku? To pozwoli odpowiednio wcześnie zarezerwować terminy audytora i zaplanować budżet na działania.

Korzyści biznesowe: dlaczego warto potraktować audyt jako inwestycję?

Poza wypełnieniem obowiązków prawnych, dobrze przeprowadzony audyt energetyczny przedsiębiorstwa wskazuje szybkie oszczędności (niskonakładowe optymalizacje sterowania, modernizacje oświetlenia, uszczelnienia sprężonego powietrza), a także inwestycje strategiczne (odzysk ciepła, modernizacja źródeł, fotowoltaika, kogeneracja, termomodernizacja). Zyskujesz niższe rachunki, mniejszą ekspozycję na wahania cen i redukcję emisji CO2.

W wielu przypadkach wdrożenia można połączyć z finansowaniem zewnętrznym, leasingiem energetycznym lub programami pomocowymi. Dobrze udokumentowany audyt i plan działań ułatwiają aplikowanie o środki i obniżają ryzyko projektowe.

Jak przygotować firmę krok po kroku – praktyczny plan działania

• Zweryfikuj zużycie: oblicz średnią z 3 lat dla wszystkich nośników i transportu, porównaj z progiem 2778 MWh.
• Zbierz dane: faktury, profile zużycia, mapy mediów, listę urządzeń, przebiegi floty, harmonogramy pracy.
• Wybierz audytora UDT: sprawdź doświadczenie branżowe, metodologię, zakres pomiarów i harmonogram.
• Przeprowadź audyt: zapewnij dostęp do obiektów, BMS/SCADA, liczników i instalacji.
• Opracuj plan działań: priorytetyzuj projekty wg NPV/IRR, określ odpowiedzialnych i terminy, zdefiniuj KPI.
• Zapewnij monitoring: wdroż submetering i cykliczne raporty; przygotuj publikację roczną na stronie.
• Rozważ ISO 50001: jeśli zbliżasz się do 85 TJ lub chcesz systemowo zarządzać energią, zaplanuj certyfikację.

Najczęstsze pytania przedsiębiorstw – krótko i konkretnie

– Czy MSP również muszą wykonać audyt? Tak, jeśli przekroczą próg 2778 MWh/rok; obowiązek dla MSP wchodzi od 2026 r.

– Co z firmami poniżej progu? Audyt nie jest obowiązkowy, ale może być opłacalny – identyfikuje oszczędności i ułatwia finansowanie inwestycji.

– Czy flota wchodzi do audytu? Tak, transport jest częścią obowiązkowego zakresu.

– Kto może wykonać audyt? Wyłącznie certyfikowani audytorzy wpisani do rejestru UDT.

– Jak często robić audyt? Co 4 lata, o ile przekraczasz próg zużycia.

Chcesz sprawdzić, czy Twoja firma podlega nowym wymogom i przygotować plan działań? Zobacz, jak realizujemy audyt energetyczny przedsiębiorstwa – pomożemy uporządkować dane, przeprowadzić audyt zgodnie z przepisami i wdrożyć oszczędności, które realnie obniżą koszty energii.